ΠΡΟΣΕΛΗΝΩΣΗ-ΜΕΓΑΛΟ ΒΗΜΑ `Η ΜΙΑ ΜΕΓΑΛΗ ΑΠΑΤΗ?

Της κ. Όλγας Τάντου. Από το περιοδικό “ΕΠΙΚΑΙΡΑ” [τεύχος 118, της 25-1-2012, σελίδες 102-105].

Το 2012 ξεκινά μια νέα πολυδιάστατη κούρσα για την κατάκτηση της Σελήνης. Στις 2 Ιανουαρίου τέθηκαν σε τροχιά γύρω από το φεγγάρι τα δίδυμα σκάφη «Grail» της ΝΑSΑ, προκειμένου να χαρτογραφήσουν το εσωτερικό της Σελήνης και να δώσουν περισσότερα στοιχεία για το βαρυτικό της πεδίο, ενώ εντός του έτους η εταιρεία Virgin Galactic θα προχωρήσει στην κατασκευή του «SpaceShipTwo», του πρώτου ιδιωτικού διαστημικού σκάφους που θα προορίζεται για μαζικές πτήσεις τουριστών με ακριβά γούστα -το πολύτιμο εισιτήριο θα κοστίζει 200.000 ευρώ- και που θέλουν να κάνουν πραγματικότητα το τραγούδι του Φρανκ Σινάτρα «Fly me to the moon» («Πήγαινε με ως το φεγγάρι»). Την ίδια στιγμή, η Κίνα ανακοίνωσε ότι σε δέκα χρόνια θα έχει ολοκληρώσει το δικό της διαστημικό σταθμό στο δορυφόρο της Γης.

Το ξαφνικό κι από πολλές και διαφορετικές κατευθύνσεις ενδιαφέρον για τη Σελήνη επανέφερε στην επιφάνεια τα σενάρια που θέλουν οι έξι επιτυχημένες επανδρωμένες αποστολές που έγιναν από τη ΝΑSΑ κατά το παρελθόν να ήταν «φτιαχτές»: Ο άνθρωπος δεν κατάφερε ποτέ μέχρι σήμερα να περπατήσει στο φεγγάρι. Ο Ψυχρός Πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, που μεταφέρθηκε στον αγώνα για την κατάκτηση του Διαστήματος, οδήγησε τους Αμερικανούς να γυρίσουν το 1969 μία υπέροχη χολιγουντιανή παραγωγή, πείθοντας ολόκληρη την ανθρωπότητα ότι καταφέραμε το ακατόρθωτο, προκαλώντας παράλληλα καίριο πλήγμα στην πρώην Σοβιετική Ένωση.

Πήγαμε στη Σελήνη;

«Θεωρία Συνωμοσίας: Πήγαμε στη Σελήνη;» ήταν ο τίτλος της εκπομπής που προβλήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου του 2001 από τον τηλεοπτικό σταθμό Fox, όπου οι καλεσμένοι υποστήριξαν ότι η τεχνολογία της ΝΑSΑ τη δεκαετία του ’60 δεν επαρκούσε για πραγματική προσσελήνωση, ενώ τα κινηματογραφικά στούντιο ήταν σε θέση να τη σκηνοθετήσουν.

Ουσιαστικά, σε μία εκπομπή συγκεντρώθηκαν όλα τα επιχειρήματα που είχαν ακουστεί διάσπαρτα από το 1969, οπότε και έγινε (;) η πρώτη επανδρωμένη πτήση στη Σελήνη και, κυρίως, στηρίζονταν σε μικρά τεχνικά σκηνοθετικά λάθη που δημιουργούν εύλογα ερωτήματα μήπως το όλο εγχείρημα ήταν μια καλοστημένη απάτη.

Για παράδειγμα, στις εικόνες που μεταδόθηκαν από την αποστολή δεν φαίνονταν άστρα στο σκοτεινό ουρανό, η σημαία που έστησαν οι αστροναύτες φαίνεται να κυματίζει, ενώ στο περιβάλλον της Σελήνης δεν υπάρχει αέρας, οι ραδιενεργοί ζώνες Van Allen θα έπρεπε να έχουν προκαλέσει σοβαρότατα προβλήματα υγείας στους αστροναύτες, οι παράλληλες σκιές που εμφανίζονται συνεπάγονται ότι δεν υπήρχε μόνο μία πηγή φωτός -ο Ήλιος-, δεν έμεινε κρατήρας από την προσσελήνωση της σεληνακάτου κ.ά.

Μέχρι και την προβολή της εκπομπής, το 2001, η ΝΑSΑ δεν είχε δώσει καμία επίσημη απάντηση στις φήμες που την ήθελαν να έχει εξαπατήσει ολόκληρο τον κόσμο δημιουργώντας την ψευδαίσθηση ότι στις 20 Ιουλίου του 1969 ο Νιλ Άρμστρονγκ ήταν ο πρώτος άνθρωπος που κατάφερε να κάνει μία βόλτα στο φεγγάρι. Περιοριζόταν στις φωτογραφίες αυτής της αποστολής και των άλλων πέντε που ακολούθησαν, στα βίντεο που προβλήθηκαν, στις δηλώσεις των αστροναυτών, καθώς και στα πετρώματα που ήρθαν για ανάλυση στη Γη.

Η στάση της ΝΑSΑ, όμως, με το να μην διαψεύδει τις θεωρίες συνωμοσίας και τα επιχειρήματα αυτών που τις διέδιδαν ήταν ουσιαστικά αυτή που συνέβαλε στη διαιώνιση και την ενδυνάμωση τους. Δεν έμπαινε η ΝΑSΑ στη διαδικασία να αποδείξει ότι δεν είναι… ελέφαντας ή δεν είχε τα αποδεικτικά στοιχεία που θα έκλειναν μια και καλή τα στόματα των συνωμοσιολόγων;

Ένα χρόνο μετά την προβολή της εκπομπής, ωστόσο, η ΝΑSΑ προχώρησε στην έκδοση ενός βιβλίου, στο οποίο παρέχονταν πολλές πληροφορίες για τις έξι επανδρωμένες αποστολές της στη Σελήνη και απέρριψε όλες τις θεωρίες που καλλιεργούνταν επί τρεις δεκαετίες εις βάρος της.

Τα «Επίκαιρα» επικοινώνησαν με κορυφαίους Έλληνες αστρονόμους, αεροναυπηγούς, τεχνικούς στα ειδικά εφέ και κοινωνιολόγους, οι οποίοι έχουν ασχοληθεί με τη θεωρία συνωμοσίας για την κατάκτηση ή μη της Σελήνης.

Τα αντεπιχειρήματα της επιστημονικής κοινότητας

Ο ερευνητής στο Ινστιτούτο Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, κ. Νίκος Σηφάκις, βρισκόταν στη ΝΑSΑ ως προσκεκλημένος επιστημονικός επισκέπτης, όταν πυροδοτήθηκαν ξανά τα σενάρια συνωμοσίας το 2001, και μας περιγράφει τις αντιδράσεις των επιστημόνων: «Κάποιοι γελάγανε και κάποιοι άλλοι το είχαν πάρει σοβαρά. Προσωπικά, είμαι πεπεισμένος ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση να ισχύει η συνωμοσιολογία. Όχι μόνο δεν στέκει αυτό λογικά, αλλά καταρρίπτονται και ένα ένα τα επιχειρήματα που έχουν οι συνωμοσιολόγοι. Η τεχνολογία προφανώς και υπήρχε. Αυτό το οποίο έγινε ήταν ότι πάρθηκαν τότε αρκετά ρίσκα, τα οποία σήμερα δεν θα παίρναμε. Τώρα δεν θα κάναμε ένα τέτοιο εγχείρημα, αν δεν ήμασταν σίγουροι. Δηλαδή, με την ίδια λογική θα μπορούσαμε και τώρα να ‘χαμε πάει στον Άρη. Αλλά δεν το κάνουμε, διότι προέχει η ασφάλεια αλλά και δεν υπάρχει μια τέτοια ένταση που θα πρέπει πάση θυσία να κάνουμε ένα τεχνολογικό εγχείρημα για να κάνουμε μια πολιτική επιτυχία. Αυτό έγινε τότε με τον ανταγωνισμό ΗΠΑ – Σοβιετικής Ένωσης».

Ο κ. Σηφάκις εκτιμά ότι η μεγαλύτερη επιστημονική απόδειξη για την πραγματοποίηση των επανδρωμένων αποστολών βρίσκεται στα εκατό και πλέον ερευνητικά κέντρα που έχουν στη διάθεση τους τα πετρώματα που ήρθαν από τη Σελήνη. Αφού τα ανέλυσαν, διαπιστώθηκε ότι αυτά τα υλικά δεν υπάρχουν στη Γη.

«Είναι τρομακτικά μεγάλο αυτό που συνέβη τότε για την ανθρωπότητα: Το να πάει άνθρωπος στη Σελήνη και να ξαναγυρίσει ασφαλής στη Γη! Είναι το βασικότερο απ’ όλα», δηλώνει στα «Επίκαιρα» ο ομότιμος ερευνητής του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και αστρονόμος Δρ. Πέτρος Ροβίθης. Ο κ. Ροβίθης έχει στη διάθεση του απίστευτο αρχείο με πληροφορίες για τις συγκεκριμένες αποστολές, καθώς εκείνη την περίοδο εργαζόταν ως αστρονόμος στο Ίδρυμα Ευγενίδου και είχε άμεση ενημέρωση από το μορφωτικό τμήμα της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Ελλάδα.

Ο ίδιος κατανοεί σε ένα βαθμό τα σενάρια συνωμοσίας που έχουν αναπτυχθεί κατά καιρούς για το μοναδικό αυτό εγχείρημα: «Η αμφιβολία είναι πάρα πολύ σημαντικό θέμα για την εύρεση της αλήθειας, όταν, όμως, ξεπερνά τα όρια, τότε παύει να είναι αμφιβολία και είναι παραξενιά», λέει και συμπληρώνει πως «την εκτόξευση του διαστημοπλοίου την είδαν τρεις χιλιάδες άνθρωποι από τη ΝΑSΑ. Εάν από την τροχιακή πτήση το διαστημόπλοιο συνέχισε την πτήση προς τη Σελήνη δεν μπορούσαμε να το δούμε εμείς. Το έβλεπαν, όμως, παρατηρητές αστρονόμοι και ερασιτέχνες καλής στάθμης, οι οποίοι έκαναν έλεγχο εάν το διαστημόπλοιο ακολουθεί το δρόμο που θα ‘πρεπε, σύμφωνα με τη θεωρία των τριών σωμάτων».

Ακόμη πιο απόλυτος, όμως, είναι ο διευθυντής του Πλανηταρίου στο Ευγενίδειο Ίδρυμα, κ. Διονύσης Σιμόπουλος: «Πήγαμε στη Σελήνη. Τελεία και παύλα. Όσον αφορά στις θεωρίες συνωμοσίας, ο καθένας μπορεί να λέει ό,τι θέλει. Από εκεί και πέρα, η πραγματικότητα είναι πραγματικότητα και οι μύθοι εξακολουθούν να επιβιώνουν».

Στα αντεπιχειρήματα που προβάλλει η επιστημονική κοινότητα για τα σενάρια συνωμοσίας συμπεριλαμβάνεται ότι η σεληνάκατος δεν δημιούργησε κρατήρες κατά την προσσελήνωση επειδή εκεί το έδαφος είναι πολύ σκληρότερο απ’ όσο νομίζουμε, ο ουρανός δεν είχε αστέρια διότι οι προσσεληνώσεις έγιναν κατά τη διάρκεια της σεληνιακής ημέρας, οπότε είναι το ίδιο πράγμα που γίνεται και στη Γη κατά τη διάρκεια της ημέρας, δηλαδή δεν υπάρχουν αστέρια, και οι αστροναύτες επέζησαν, ενώ πέρασαν από τις ζώνες με ισχυρή κοσμική ακτινοβολία Van Allen επειδή τους προστάτευαν τα τοιχώματα του διαστημοπλοίου.

Τέλος, οι πολλαπλές σκιές που φαίνονται στα βίντεο και στις φωτογραφίες της αποστολής, παρά το γεγονός ότι μόνη πηγή φωτός είναι ο Ήλιος, δικαιολογούνται από το ότι υπήρχαν πολλές αντανακλάσεις που προέρχονταν από τον Ήλιο στις στολές των αστροναυτών, από τη σεληνάκατο αλλά και από τη σεληνιακή σκόνη και, συνεπώς, ο Ήλιος δεν ήταν η μοναδική πηγή φωτός.

Όπως αναφέρει στα «Επίκαιρα» ο τεχνικός στα ειδικά εφέ κ. Γιώργος Αλαχούζος, «δεν νομίζω ότι αυτό που είδαμε ήταν αποτέλεσμα τεχνικής επεξεργασίας εικόνας. Αν υπολογίσουμε ότι το ’69 είχαμε μία ταινία που ήταν πολύ διάσημη για τα ειδικά εφέ της, η ταινία του Στάνλεϊ Κιούμπρικ “2001.  Η Οδύσσεια του Διαστήματος”, και ότι παιδεύτηκαν τρία χρόνια για να πετύχουν τα γυρίσματα, νομίζω ότι θα ήταν λίγο ασύμφορο όλο αυτό για τη ΝΑSΑ. Δηλαδή να μπεις σε μια απάτη, να ξοδέψεις τρία χρόνια… Το βρίσκω λίγο παράλογο. Τεχνολογικά, πάντως, δεν ήταν σε θέση να παράξουν αυτό το αποτέλεσμα με ειδικά εφέ εκείνη την εποχή».

Παράλληλα, ο κ. Σηφάκις συμπληρώνει: «Πολλά σημεία της συνωμοσιολογίας βασίζονται στο ότι έχουμε αντίληψη πολλοί άνθρωποι του φυσικού κόσμου όπως τον βιώνουμε στη Γη. Δεν υπάρχει, λοιπόν, η αίσθηση της φυσικής πραγματικότητας στη Σελήνη, η οποία είναι εντελώς διαφορετική.

Είναι διαφορετικές οι συνθήκες, διαφορετική η βαρύτητα, η έλλειψη ατμόσφαιρας, ένα διαφορετικό περιβάλλον. Όλα αυτά έχουν αποτελέσματα, τα οποία δίνουν την εντύπωση ότι, αν ήταν στη Γη, θα έπρεπε να είναι τεχνητά. Και βεβαίως στη Γη θα έπρεπε να είναι τεχνητά για να γίνουν αυτά. Αλλά στη Σελήνη είναι φυσικά».

0 Ψυχρός Πόλεμος οδήγησε τις ΗΠΑ στο μοναδικό επίτευγμα ή στη μεγαλύτερη απάτη;

Δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει ότι μιλάμε για την εποχή του Ψυχρού Πολέμου μεταξύ ΗΠΑ και πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Η κατάκτηση της Σελήνης δεν ήταν πρωτίστως ένα τεχνολογικό και επιστημονικό επίτευγμα, αλλά πολιτικό ζήτημα. Οι Αμερικανοί έπαθαν σοκ το 1957, οπότε και ο ρωσικός δορυφόρος «Σπούτνικ Ι» τέθηκε σε τροχιά γύρω από τη Γη. Όλα τα ΜΜΕ παγκοσμίως μιλούσαν για την τεράστια επιτυχία των ανταγωνιστών τους, οι απανταχού προσκείμενοι στην τότε Σοβιετική Ένωση μιλούσαν για νίκη της σοβιετικής πατρίδας στο Διάστημα, ενώ δέχτηκαν ένα ακόμη μεγαλύτερο πλήγμα το 1961 με την πτήση σε τροχιά του Γιούρι Γκαγκάριν. Τότε ο Ψυχρός Πόλεμος ξεπέρασε τα όρια της Γης, μεταφέρθηκε και επισήμως στο Διάστημα, ενώ ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζον Κένεντι, ένα μήνα μετά, στην ομιλία του στο Κογκρέσο, ανακοίνωσε ότι κύριος στόχος του αμερικανικού έθνους για την επόμενη δεκαετία θα ήταν η πραγματοποίηση της αποστολής ενός ανθρώπου στη Σελήνη και η ασφαλής επιστροφή του στη Γη.

Οι ΗΠΑ βάλθηκαν με οποιοδήποτε κόστος και ρίσκο να κάνουν την πρώτη επανδρωμένη πτήση στη Σελήνη. Γεγονός παραμένει ότι στις 20 Ιουλίου του 1969 κατάφεραν να καθηλώσουν ολόκληρη την Υφήλιο, με εκατομμύρια ανθρώπους να παρακολουθούν επί ώρες στις τηλεοράσεις τους το μοναδικό εγχείρημα. Ο πολιτικός στόχος είχε επιτευχθεί. Επιτεύχθηκε, όμως, με θεμιτά μέσα ή οι Αμερικανοί, στην προσπάθεια τους να κερδίσουντην κούρσα του Διαστήματος, έκαναν ίσως την πιο καλοσκηνοθετημένη ταινία που έχει δει ποτέ η ανθρωπότητα; Από την άλλη πλευρά, αν ήταν όντως απάτη, οι Ρώσοι πρώτοι απ’όλους δεν θα την είχαν αποδείξει; Ή μήπως λόγω του τεράστιου οικονομικού κόστους έπρεπε να δοθεί ένα τέλος στη μάχη για τη Σελήνη;

Στα ερωτήματα αυτά ίσως δεν δοθούν ποτέ ακριβείς απαντήσεις, ωστόσο, όσο δεν απαντώνται, τόσο οι θεωρίες συνωμοσίας βρίσκουν έδαφος για να καλλιεργηθούν. Άλλωστε, οι αφορμές δίνονται. Μόλις ένα μήνα πριν η ΝΑSΑ ανακοίνωσε ότι έχασε δείγματα που είχαν συλλεχθεί σε διαστημικές αποστολές, μεταξύ των οποίων ήταν και πεντακόσια δείγματα που είχαν συλλεχθεί από την πρώτη επανδρωμένη πτήση στη Σελήνη…

Αντέχουμε να βγουν αληθινές οι θεωρίες συνωμοσίας για τη Σελήνη;

«Είναι μέσα στη φύση της ανθρώπινης ύπαρξης να φτιάχνει μύθους, όπως και η αμφισβήτηση επίσης είναι φαινόμενο της ανθρώπινης φύσης. Στο παιχνίδι της αμφισβήτησης εντάσσεται και η κατάκτηση της Σελήνης, το οποίο, βέβαια, είναι και πρόσφορο για να αμφισβητηθεί, γιατί ήταν κάποιοι που πήγαν στο φεγγάρι και κάποιοι άλλοι που μιλούσαν μαζί τους. Άρα, υποστηρίζουν ορισμένοι ότι ήταν ένα παιχνίδι εντυπώσεων. Εγώ προσπαθώ να πιστεύω ότι πήγε, εν πάση περιπτώσει. Τώρα δεν είναι κακό να πιστεύεις και ότι δεν πήγε, έτσι;», αναφέρει στα «Επίκαιρα» ο ομότιμος καθηγητής Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Μιχάλης Μαδιάνος.

Προκύπτει, όμως, και το ακόλουθο ερώτημα: Τι θα συμβεί αν αποδειχτεί ότι η όλη ιστορία ήταν μια καλοστημένη απάτη; «Αν όντως αποδεικνυόταν ότι δεν έχει γίνει ποτέ το εγχείρημα, θα δημιουργούνταν τεράστια παρανοϊκότητα, δυσπιστία και παθολογική καχυποψία. Τι να εμπιστευτείς από εκεί και πέρα; Είναι απ’ τα πράγματα που υποτίθεται πως έχουν γίνει. Αν αποδειχτεί ότι δεν ήταν αληθές, θα κλονιστεί ολόκληρη η κοινωνία. Όσο πιο μεγάλο είναι ένα γεγονός για την ανθρωπότητα, τόσο πιο μεγάλη επίδραση έχει», απαντά στα «Επίκαιρα» η κλινική ψυχολόγος και πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων, κυρία Βασιλική Μπουκουβάλα.

Όσον αφορά στο αν οι ΗΠΑ είχαν την τεχνογνωσία και την τεχνολογία για να κάνουν αυτό το διαστημικό ταξίδι, η απάντηση που μας δίνει ο πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αεροναυπηγών, κ. Σταύρος Καλλέργης, τα συμπεριλαμβάνει όλα: «Η τεχνολογία υπήρχε. Τώρα το αν τη χρησιμοποίησαν ή όχι και σε τι βαθμό, κι αν αυτά που παρουσιάστηκαν μετά ήταν αυτά που πραγματικά έγιναν ή όχι, είναι υπό συζήτηση».

Κλείνουμε με τη φράση της συγγραφέως Ντόνα Κόσι: «Οι συνωμοσιολογικές θεωρίες είναι σαν τις μαύρες τρύπες: Απορροφούν οτιδήποτε τις πλησιάσει και γίνονται ολοένα και μεγαλύτερες».