ΟΛΗ Η ΑΛΗΘΕΙΑ….ΓΙΑ ΤΑ ΨΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΑΠΡΙΛΙΑΣ!

Την Πρωταπριλιά ας πούμε καμιά αλήθεια να μας πάει γούρι. Όχι πως θα την πιστέψει κανείς (τα ψέματα είναι αυτά που πιστεύουμε με απίστευτη ευκολία), αλλά έτσι, για να κάνουμε την επανάστασή μας την ημέρα κατά την οποία (και με την άδεια της… παράδοσης) όλοι ψευδόμαστε νόμιμα.

Γιατί λέμε ψέματα;

Οι επιστήμονες ακόμα το ψάχνουν και δεν έχουν καταλήξει σε ασφαλή συμπεράσματα. Μικρά καθημερινά ψέματα λέμε όλοι, τις περισσότερες φορές ανώδυνα, για να βγούμε από μια δύσκολη θέση ή για να μην πληγώσουμε κάποιον. Πιο μεγάλα και κατ΄ εξακολούθηση ψέματα λένε αυτοί που θέλουν να παρουσιάσουν μια άλλη εικόνα του εαυτού τους, να φέρουν καταστάσεις στα μέτρα τους, να παραπλανήσουν κλπ. Κάπως έτσι όμως μπορεί κάποιος να ξεφύγει από τον αυτοέλεγχο και να εξελιχθεί σε έναν… ωραίο μυθομανή τύπο ανθρώπου. Πάντως οι ψυχολόγοι αποφαίνονται ότι το ψέμα το μαθαίνουμε από την κούνια και στην πορεία της ζωής  μάς γίνεται βίωμα. Άλλωστε η αλήθεια είναι συνήθως σκληρή. Γιατί να γινόμαστε κακοί και αντιπαθείς;

Επειδή οι Κέλτες δεν έπιαναν ψάρια…

Τα ψέματα την Πρωταπριλιά ξεκίνησαν ως έθιμο από την Ευρώπη (και τα έθιμα, όταν καθιερώνονται, δεν ξεχνιούνται ποτέ – ειδικά αυτά που δεν θέλουν κόπο για να τα τηρεί κάποιος αφού αποτελούν μια… φυσιολογική καθημερινή συνήθεια). Πολλά έχουν κατά καιρούς λεχτεί σχετικά με τον τόπο και τον χρόνο προέλευσής του. Σύμφωνα με μια εκδοχή το εν λόγω έθιμο οφείλεται στους Κέλτες, οι οποίοι συνήθιζαν την Πρωταπριλιά, που καλυτέρευε ο καιρός, να βγαίνουν για ψάρεμα. Επειδή όμως τις περισσότερες φορές γύριζαν με άδεια χέρια, έλεγαν ψεύτικες ιστορίες για να μη φανούν ανίκανοι.

Καλή χρονιά!

Ωστόσο μια άλλη εκδοχή φαίνεται να έχει πιο στέρεα βάση: Λέγεται ότι το έθιμο έχει τις ρίζες του στη Γαλλία. Τον Μεσαίωνα οι Γάλλοι γιόρταζαν την Πρωτοχρονιά την 1η Απριλίου, αλλά το 1560 ή 1564 ο βασιλιάς Κάρολος Θ΄μετέθεσε την αρχή του έτους την 1η Ιανουαρίου, για να συμβαδίζει η χώρα του ημερολογιακά με τις άλλες χώρες. Όπως ήταν φυσικό, η αλλαγή αυτή δημιούργησε προβλήματα σε κάποιους που συνέχιζαν να γιορτάζουν την Πρωτοχρονιά την 1η Απριλίου, με αποτέλεσμα οι άλλοι να τους πειράζουν λέγοντάς τους πιπεράτα ψέματα ή κάνοντάς τους ψεύτικα πρωτοχρονιάτικα δώρα.

Η ψευδολογία παραπλανά δυνάμεις του κακού

Το πρωταπριλιάτικο έθιμο έφτασε φυσικά και στην Ελλάδα (σιγά μην αφήναμε κάτι ξενόφερτο να πάει χαμένο…). Έτσι αρχίσαμε κι εδώ να λέμε επισήμως ψέματα, αλλά δεν μας έφτανε μόνο αυτό. Θέλαμε να φέρουμε το έθιμο στα μέτρα μας και να το διανθίσουμε. Σε κάποιες περιοχές λοιπόν της Ελλάδας – και κυρίως στη Θράκη – λένε ακόμα και σήμερα ότι όποιος καταφέρει να ξεγελάσει τον άλλον με το ψέμα του, θα έχει την τύχη με το μέρος του όλη την υπόλοιπη χρονιά. Ή ότι ο ψεύτης θα έχει καλή σοδειά στις καλλιέργειές του, ενώ, αντίθετα, το θύμα του θα έχει γρουσουζιά. Στην ίδια περιοχή θεωρούν επίσης ότι το βρόχινο νερό της πρωταπριλιάς έχει θεραπευτικές ιδιότητες.

Στη λαογραφία μας υπάρχουν και παραφυσικές προεκτάσεις, όπως αυτή που καταγράφει ο Έλληνας λαογράφος Γ. Μέγας: «Η πρωταπριλιάτικη ψευδολογία παραπλανά ελλοχεύουσες δυνάμεις του κακού, έτσι ώστε να θεωρείται από τον λαό ως σημαντικός όρος μαγνητικής ενέργειας (έλξης ή αποτροπής) για μια επικείμενη επιτυχία».

Κανένα ψέμα δεν είναι πια εντυπωσιακό

Όμως, όσο περνούν τα χρόνια, τόσο τα πρωταπριλιάτικα ψέματα ξεφτίζουν. Λέμε (και ακούμε) τόσα πολλά κάθε μέρα, που δεν μας φαίνεται πια κανένα τόσο εντυπωσιακό, όπως κάποια του περασμένου αιώνα:

Ο ιπτάμενος άνθρωπος

Την Πρωταπριλιά του 1934 η γερμανική εφημερίδα «Berliner Illustrirte Zeitung» δημοσίευσε ρεπορτάζ για μια θαυματουργή νέα εφεύρεση, η οποία έδινε τη δυνατότητα στον άνθρωπο να πετάξει χρησιμοποιώντας τη δύναμη των πνευμόνων του. Το μόνο που θα έπρεπε να κάνει όποιος ήθελε να πετάξει ήταν να φυσήξει σε ένα κουτί τοποθετημένο στο στήθος του για να ενεργοποιήσει τον μηχανισμό που θα του επέτρεπε να σηκωθεί στον αέρα. Το σετ συμπληρωνόταν από ένα ζευγάρι πέδιλα του σκι, τα οποία υποτίθεται ότι χρησίμευαν για ασφαλή προσγείωση. Το ρεπορτάζ συνοδευόταν από σχετική φωτογραφία, που έκανε τον γύρο του κόσμου μέσω των διεθνών πρακτορείων.

Βάλε μια κάλτσα για να τη δεις έγχρωμη

Το 1962 η έγχρωμη τηλεόραση αποτελούσε όνειρο θερινής νυκτός για τη Σουηδία. O μοναδικός τηλεοπτικός σταθμός της αποφάσισε να την κάνει και πρωταπριλιάτικο αστείο. Στο δελτίο ειδήσεων της 1ης Απριλίου εμφανίστηκε στις οθόνες ο τεχνικός του καναλιού Kjell Stensson ενημερώνοντας τους τηλεθεατές πως χάρη στην ανάπτυξη της τεχνολογίας θα μπορούσαν πλέον να βλέπουν τα αγαπημένα τους προγράμματα έγχρωμα αρκεί να τοποθετούσαν μια νάιλον κάλτσα στην οθόνη της τηλεόρασής τους…

Ήρθε το τέλος!

Στις 31 Μαρτίου του 1940 το Iνστιτούτο Φράνκλιν στις HΠA ανακοίνωσε ότι την επόμενη μέρα θα ερχόταν το τέλος του κόσμου και ένας τοπικός ραδιοσταθμός μετέδωσε την είδηση ως εξής: «Οι χειρότεροι φόβοι σας ότι έρχεται το τέλος του κόσμου επιβεβαιώνονται από τους αστρονόμους του Ινστιτούτου Φράνκλιν. Oι επιστήμονες προβλέπουν ότι το τέλος έρχεται αύριο στις 3 το απόγευμα. Δεν είναι πρωταπριλιάτικο αστείο». O πανικός ήταν τόσο μεγάλος, ώστε οι αρχές δεν προλάβαιναν να απαντούν στα τηλέφωνα των απελπισμένων πολιτών. Το θέμα έληξε με την αποκάλυψη ότι η φάρσα ήταν έργο του υπεύθυνου τύπου του Ινστιτούτου, ο οποίος ήθελε να διαφημίσει ομιλία με θέμα «Πώς θα τελειώσει ο κόσμος;» προγραμματισμένη για την 1η Απριλίου!

Στην Ελλάδα τα ψέματα γίνονται αλήθειες

Το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’80 ο Κοσκωτάς πρωταγωνιστούσε συχνά στις ειδήσεις αυτής της ημέρας. Όμως το ψέμα της εφημερίδας «Ελεύθερη Ώρα», ότι ο Κοσκωτάς είχε πτωχεύσει, έγινε πραγματικότητα λίγα χρόνια αργότερα. Την ίδια περίοδο η «Ελευθεροτυπία» βούλιαζε το «Σισμίκ» στην Τένεδο, η «Πρώτη» το έφερνε στο Τουρκολίμανο, ενώ για τη «Μεσημβρινή» η κυβέρνηση έβγαζε – επιτέλους – τη χώρα μας από το ΝΑΤΟ.